Thembalethu (our hope)

Aan alles komt een eind. Zaterdag ben ik vertrokken uit Schoemansdal. Ik heb een paar heerlijke dagen bij vrienden van mijn ouders mogen vertoeven. “Ons het lekker gekuier”, zou men in het Afrikaans zeggen. Omdat de wifi erg slecht was in Schoemansdal, heb ik afgelopen dagen nog aardig wat werk ingehaald en verder stond mijn hoofd lekker op de evaluatie- en reflectiestand.

Nu zit ik buiten in het zonnetje met een glas koude cola. Ik slaap vannacht in een hostel op tien minuten afstand van het vliegveld, want morgen vlieg ik naar Lubumbashi, een stad in Congo waar ik zeven jaar van mijn jeugd heb doorgebracht. Na twaalf jaar gaan we weer terug met het hele gezin. Mijn tijd in Afrika kan ik dus nog heerlijk met een paar weken verlengen, maar Zuid-Afrika moet ik helaas wel verlaten.

Na zes maanden in Zuid-Afrika is het een vreemd idee om morgen te vertrekken. Ik heb zoveel van dit land kunnen zien op zoveel verschillende manieren en daarin duidelijk de twee gezichten van het land mogen ontdekken: de mooie kant van Zuid-Afrika met haar hartelijke bevolking en prachtige landschappen en natuur, maar ook zeker de harde kant met zoveel maatschappelijke problemen en de enorme kloof tussen arm en rijk. De werkloosheid is hier bijzonder hoog. Meer dan één op de vier mensen heeft geen baan. Onder de jonge Zuid-Afrikanen tussen de 15 en 24 jaar is dat percentage zelfs bijna 40%. Op Thembalethu werkte een jonge vrouw als social worker. Met haar academische opleiding kon ze geen baan vinden en dus was ze met vrijwilligerswerk begonnen om zo in ieder geval een netwerk op te bouwen en bezig te blijven. En dit betreft dus een hoogopgeleide vrouw. Deze bestaansonzekerheden kom je overal tegen als je iets langer kijkt naar de Zuid-Afrikaanse samenleving. Als toerist hóéf je het niet te zien. Je kunt het best omzeilen, maar als je even stilstaat is het overduidelijk. In bepaalde regio’s, zoals Nkomazi, verliezen mensen de hoop op verbetering. Veel jongeren vertrouwen de politiek niet meer. Zij die nog wel actief zijn in de politiek, zijn vaak radicaal en polariseren het politiek landschap sterk. Gisteravond had ik een gesprek waarin iemand vertelde hoe Cyril Ramaphosa (de Zuid-Afrikaanse president) sprak van een nieuwe stad, helemaal vanaf de grond opgebouwd. Hij drukte zijn volk in een speech op het hart om groots te dromen ondanks de sociale en economische uitdagingen waar het land voor staat. Het idee deed me denken aan een andere nieuwe stad waar mensen naar uitzien. We raakten verwikkeld in een discussie over of het niet naïef was van de president om te spreken van een nieuwe stad waar alles wel zou functioneren. Moesten alle oude problemen niet eerst opgelost worden? Kun je wel een stad bouwen waar elf verschillende volken in samenwonen? Wellicht is het plan van Ramaphosa niet realistisch, maar met zijn speech geeft hij Zuid-Afrika misschien iets wat zij op dit moment harder nodig hebben dan concrete oplossingen: hoop op een betere toekomst.