Afscheid nemen in geen leuke bezigheid

We hebben inmiddels afscheid genomen van de medewerkers en patiënten in Nakekela. De tien weken zijn voorbij gevlogen. We hebben een fantastische tijd gehad. Er is veel gebeurd in die periode. In de week van het afscheid is daar aandacht aan besteed; er is zeg maar een evaluatie gehouden, met het care team van de kliniek. Over-en-weer zijn er complimenten uitgesproken en ook aanbevelingen gedaan.

Van Dorcas hadden we al iets eerder afscheid genomen. Zij had andere verplichtingen. We hebben veel respect voor haar, haar toegankelijkheid en vriendelijkheid. Ook andere mensen spreken met veel lof over haar. In haar kerkelijke gemeente is ze heel actief, dat hebben we ervaren. Maar het hele managementteam verdient het om hier genoemd te worden. Met veel inzet doen zij hun werk. Vooral Julia, zij was altijd vrolijk en dat was erg aanstekelijk. Ik noemde haar op het laatst: my Christian Sangoma. Evenzo Letty, de receptioniste. Geen vraag was haar teveel. Maar ook de Care Workers, van de Home Based Care, de schoonmaaksters en keukenpersoneel, de beide tuinmannen waar ik veel mee optrok. En het team Testers en Dokter Sonja en haar schoondochter Sasha en Jane Korevaar, met allemaal hadden we fijne contacten. Julia en het keukenpersoneel hadden op onze laatste dag nog een heerlijke maaltijd voor ons en het personeel. Sommigen hadden het er moeilijk mee toen wij afscheid namen. En wij niet minder.

Tuinmannen
Ik heb mij de laatste week nog veel beziggehouden in de tuin. Ondanks dat de winter voor de deur staat, worden er nog veel opgekweekte groenten verbouwd. Ik bedank Sam en Bhebi voor alles wat ze voor mij betekend hebben. Bhebi spreekt alleen zijn eigen taal, de communicatie met hem verliep vaak met armen en benen, zullen we maar zeggen. Hij is een harde werker, maar koffietijd is koffietijd, dan gaat er geen spade meer de grond in. Sam is een fijne kerel, hij praat graag, maakt veel grapjes, maar als het over de bijbel gaat zou je wensen dat hij in Nederland is. Hij weet veel en gaat heel zorgvuldig met allerlei vraagstukken om. Ik heb veel respect voor hem. Overigens is er nog veel regen gevallen de laatste twee week, een echte verwelkoming hier en zo is mijn voorspelling van het opdrogen van het meer op ons resort niet uitgekomen.

Ook in de kliniek stond het werk niet stil. De laatste week zijn er op één dag twee patiënten overleden en één patiënt zal nog maar kort hebben te leven.

Op bezoek bij Sipho
In deze week zijn we nog met Sascha, vrijwilligster en schoondochter van dokter Sonja, naar Sipho geweest, de jongen die hier was opgenomen toen we arriveerden. Hij is 17 jaar en het ging redelijk de goede kant met hem op. Hij beloofde weer naar school te gaan en zijn medicijnen te zullen blijven innemen. Sascha was er niet gerust op. Ze heeft contact gehad met de school en hij is nooit op komen dagen. We kwamen bij hem thuis en zijn gezondheid was heel slecht. Wij werden geconfronteerd met wat het met je doet als je stopt met hiv-remmers. Zijn hele lichaam zat vol vlekken. Dit duidt erop dat het hele immuunsysteem van binnenuit je lichaam aan het afbreken is. En dit is waar op de support-bijeenkomsten zoveel op gehamerd wordt. Sipho ontkende dat hij was gestopt, maar dit is een leugen. Het gezin waar hij deel van uit maakt,  hebben voor het merendeel hiv/aids. Ook zijn moeder heeft hiv en zij ziet er blakend gezond uit. Ik kreeg geen goed gevoel over de moeder. Zij straalde vriendelijkheid uit en wilde met alles meewerken, maar ik zag ook een ongeïnteresseerdheid in haar ogen. Toen Sasha ter sprake bracht dat Sipho maar weer moest worden opgenomen in Nakekela, liet ze blijken hem niet te kunnen bezoeken i.v.m. vervoer e.d. Uiteindelijk werd overeengekomen dat Sasha hem over twee dagen zal ophalen en naar Nakekela zal brengen. Daarna zijn we ook nog bij zijn school langsgegaan en daar met de directrice gesproken. Zij kent het gezin al jaren. Zij had er geen enkele twijfel over. De moeder is Sipho liever kwijt dan rijk. Voor haar is er maar één oplossing, Sipho moet maar zo snel mogelijk komen te overlijden. Dit komt hard aan, maar ik schrok er eigenlijk al niet meer van. Het is een triest relaas en wij hebben afscheid genomen van hem. Hij was een beetje mijn vriend, klemde zich altijd aan mij vast, ook nu. Soms nam ik hem mee in de auto om ergens in een prachtig rietveld vogeltjes te fotograferen. Ik denk niet dat ik hem ooit weer zal zien. Maar óók: wat een contrast met ons in Nederland. Zie je bij ons soms door de bomen het bos niet meer aan hulpinstanties, op vrijwillige basis of desnoods gedwongen, hier is er blijkbaar niets wat goed functioneert. Bij ons zou al lang een melding liggen bij Bureau Jeugdzorg of een Veiligheidshuis. Sasha loopt er vaak tegen aan dat er slechte communicatie is met instanties die hier wel zijn. Ze komen gewoon niet in beweging.

I love Nakekela
Maar er gebeuren ook fijne dingen. In één van de eerste weken brachten wij een vrouw binnen die we met de Home Based Care-werkers hadden aangetroffen. Er was toen heel wat te doen over haar identiteitspapieren en bankrekening. Een niet-meewerkende buurvrouw stond op het punt er strafbare dingen mee te doen. Josefine heet ze. Ze ligt hier inmiddels al meer dan zes weken en er is nooit iemand bij haar op bezoek geweest. Ze zal geen gemakkelijke vrouw zijn geweest thuis. Een vrouw die zich gedroeg als een trotse prinses toen wij bij haar thuis waren. Ze heeft drie kinderen, de jongste is drie jaar. Haar gezondheid is zo slecht dat dokter Sonja haar heeft moeten vertellen dat ze niet meer beter zal worden. Doetsje had heel goed contact met haar en ook ik ga elke dag even bij haar langs. Ze leest elke dag uit de Bijbel. Op een gegeven moment zegt ze: ‘I love God, I love Jesus, I love Nakekela. I pray every day for you and my children’.  De dag voor ons vertrek komt Isak bij Doetsje en zegt dat ze onmiddellijk bij Josefine moet komen. Een vriend is er met haar jongste zoontje. Zelden hebben we zo’n blijde vrouw gezien. Ook haar 12-jarige zoon heeft beloofd dat hij de zaterdag zal komen. Wat een feest voor deze vrouw.

Lebola (bruidsschat)
Iets waar we tijdens ons verblijf een aantal keren tegenaan zijn gelopen, is Lebola. Niet daadwerkelijk, maar in gesprekken. Lebola is de bruidsschat die een jongen moet betalen als hij een meisje wil trouwen. Vanouds wordt dit in natura betaald, in de vorm van een koe of meerdere koeien. Deze traditie is in gebruik bij de meeste zwarte bevolkingsgroepen in Zuid Afrika. Ook veel christenen houden vast aan dit gebruik. Het is niet een onschuldig, ceremonieel gebruik. Er zitten verplichtingen aan vast. Lebola was vroeger iets waar je over onderhandelde. Hadden de ouders van de jongen bijvoorbeeld 5 koeien, dan vroeg je geen 3, maar soms 1 voor je dochter. Tegenwoordig hebben veel mensen geen koeien meer, maar wordt de prijs wel berekend naar de waarde van een koe. Het is dan veel gemakkelijker om de prijs op te drijven. Zo wordt de vrouw een economisch product. Op een zaterdag hebben we nog gegeten bij Malwande, de kerkplanter in Pretoria. Hij heeft er een duidelijk standpunt over. Het is een vorm van vrouwenhandel en een nieuwe slavernij. Hij loopt er in de praktijk van zijn werk ook tegen aan. En niet zelden haken mensen af als de kerk Lebola afwijst. In de praktijk heeft Lebola soms hele vervelende consequenties. Als je als man voor je vrouw hebt betaald, is ze jouw eigendom en moet ze doen wat jij zegt. Ook als de vrouw de hele dag heeft gewerkt en haar man heeft geen werk of voert niets uit, dan wordt de vrouw door haar man verplicht ’s avonds het eten te koken. Als ze dat zou weigeren, dan zegt de man tegen zijn vrouw dat hij haar moeder zal bellen dat zij haar verplichting niet nakomt. De moeder zal op haar beurt haar dochter onder handen nemen en tegen haar zeggen dat haar man dik betaald heeft voor haar en dat zij moet doen wat hij van haar verlangt. In het ergste geval krijgt de vrouw klappen als ze niet doet wat hij zegt.

In feite koop je een vrouw en heb je zeggenschap over haar en beschik je als man over je vrouw. Hier ging het ook over op een bijeenkomst op een support-groep toen het ging over seksualiteit. Wij in Nederland zouden dit absoluut niet accepteren. Voor ons als westerlingen komt dit daarom nog tegenstrijdiger over, omdat de vrouw in deze cultuur vaak de drijvende kracht is, in haar gezin, maar ook als kostwinner. Veel vrouwen hebben werk en mannen zijn werkloos. Veel vrouwen doen alle kerkelijke werk tot en met het leiden en voorgaan van de zondagse erediensten. Dat verdient veel respect. Maar maatschappelijk zijn vrouwen vaak rechteloos.

Siyabonga (bedankt)!
Behalve onze dank aan alle medewerkers van Nakekela zijn er nog meer mensen die ons verblijf hier aangenaam hebben gemaakt.

Allereerst Nico Boezaart en zijn vrouw Trijnie, de eigenaar van de lodge en het game resort. Tien prachtige weken hebben we er gewoond. Zij gaan één deze dagen naar St. Petersburg in Rusland. Trijnie is genomineerd voor een prijs, omdat ze een wetenschappelijk boek geschreven heeft over kinderrecht. Wereldwijd is zij één van de zes die voor de prijs in aanmerking komt. Ook onze hulp Maria op de lodge. Zij praatte niet zonder ook te lachen. En Alfred de klussenman van het resort. Maar ook gemeenteleden van de Vrije Gereformeerde kerk in Pretoria. Vooral met Roel en Henria Stolper het ons baie lekker gesels. Allerlei onderwerpen kwamen aan de bod. Roel nam ons mee naar een kerkdienst in Soshanguve – Suid/Oost, Block XX, waar ds. Phineas Kgatle voorging.

Maar niet te vergeten Christien Agema. Zij heeft de doorslag gegeven dat we hier naartoe gingen. En we hebben geen moment spijt gehad. Er ligt nu nog een afspraak dat we samen met haar naar een kerkdienst van dominee Piet Magagula in Soshanguve F4 gaan, onze allerlaatste zondag hier.

Het is alweer een lang verhaal, maar hoe langer je hier bent, hoe meer er ook te schrijven valt. We willen nog een allerlaatste blog schrijven na deze. En daarin ook iets vertellen over onze tour door dit prachtige land van de laatste twee week.

Siyabonga!