‘Goede Vrijdag en Pasen zijn echt feest voor mij!’

Deze keer eens geen verslag van ons, maar een levensverhaal. De intentie was om het als vraag-en-antwoord-interview te plaatsen, maar dat zou een te lange blog worden. Elke vraag kreeg een uitgebreid antwoord. Daarom hebben we ervoor gekozen om er een aaneensluitend verhaal van te maken. Het is het levensverhaal van Dorcas Mathibela. Dorcas heeft de dagelijkse leiding van Nakekela. Met haar hebben we veel overlegd en besproken. Op een dag hielp ik (Wobbe) haar om een patiënt op te halen uit de community met het oude 4×4-bakkie. Onderweg vertelde Dorcas mij iets over haar jeugd en over hoe ze christen is geworden. Ik vroeg haar of ze iets wilde vertellen over haar leven voor op onze blog. Dat wilde graag doen, en hierbij het resultaat.

Kabo
“Ik ben geboren in 1979 in Siyabuswa, een dorp naar het noorden, ongeveer 60 kilometer hiervandaan. Mijn ouders waren niet getrouwd en hun relatie ging na drie jaar stuk. Mijn vader bracht mij eerst naar zijn oma en later naar mijn eigen Gogo (oma), in het dorp waar ik nog altijd woon, in Vlaklaagte. Mijn vader wilde mij niet laten opgroeien bij mijn moeder omdat ze met een andere man samenging en hij vertrouwde die man niet. Ik groeide op in een Nedebele-gezin, met een traditionele religie. Ik bedoel daarmee dat mijn Gogo geloofde in het gunstig stemmen van voorvadergeesten. Als er ziekte was in de familie werd er een Sangoma, een traditional healer of toverdokter, gevraagd te komen. Mijn vader trouwde later met een vrouw die christen was. Ik had veel ruzie met haar. Mijn eigen moeder zag ik nooit. Toen ik 12 jaar was, deed ik met mijn schoolklas een keer mee aan een zangcompetitie in KwaMhlanga. Er was een zanglerares die een voor mij heel bekend gezicht had. Ik dacht: ‘dat kan mijn echte moeder wel eens zijn’. Ik vertelde dat aan een vriendin, maar die geloofde er niks van. Ik vroeg aan iedereen of ze ook een zekere Msweni kenden, maar niemand kende die naam. Ik was erg teleurgesteld en ging weer terug naar huis. Maar omdat we hadden gewonnen, moesten we de volgende dag weer naar KwaMhlanga en weer zag ik die vrouw. Ik werkte mijzelf helemaal naar voren en kwam vlakbij die vrouw te staan. Het oog van de vrouw viel op mij en zij keek mij vragend aan en zei: ‘Kabo?’. Kabo is de naam die ik bij de geboorte had gekregen. Mijn vader heeft mij later de naam Dorcas gegeven, vernoemd naar een tante. Zo heb ik mijn moeder weer teruggevonden.

Religie
Ik ben niet christelijk opgevoed. Mijn Gogo ging wel naar de Methodistenkerk, maar deze kerk liet de invloed van de traditionele religie toe. Er kwam vaak iemand bij ons thuis om religieuze handelingen te doen, zodat de geesten van onze voorouders goed gestemd zoude worden. Ik leerde wel enig onderscheid kennen tussen de religies, omdat mijn stiefmoeder er niets van moest hebben. Voor haar was de christelijke religie heel belangrijk.

Rituelen
In 1999 kreeg ik een relatie met mijn huidige man en samen kregen wij een dochter. Mijn dochter moest volgens onze traditie voorgesteld worden aan mijn overleden voorvaders en daar horen bepaalde rituelen bij.  Ik moest van mijn grootmoeder een brouwsel koken en de dampen daarvan moest mijn dochter inademen. Ik wachtte een goed ogenblik af, toen mijn stiefmoeder niet thuis was. Ik maakte het brouwsel, maar toen ik mijn dochtertje het wilde laten inademen, brandde zij haar vingertjes aan de hete pan en zette het op een schreeuwen. Ik heb toen alles naar buiten gegooid en het ritueel niet gedaan.

Toen mijn man later vroeg of ik alles had gedaan zoals voorgeschreven is, zei ik dat ik dit had gedaan. Dit was dus een leugen. Toen mijn stiefmoeder thuiskwam, rook zij in ons huis een geur waaruit zij opmaakte dat er een ritueel was verricht. Ik ontkende het beslist. Eigenlijk loog ik ook niet, want ik had het ritueel afgebroken en het niet volbracht. Maar zij mocht beslist niet weten dat ik het wel had geprobeerd.

Twee gedachten
Ik begon op twee gedachten te hinken. Wil ik in de traditionele weg verder of wil ik christen zijn? Dat laatste betekende toen voor mij eigenlijk alleen het naar een kerk gaan. Niet om in Jezus te geloven of te gaan volgen. Daar begreep ik toen nog niks van.

Omdat het wonen bij mijn stiefmoeder niet meer ging, trok ik bij mijn oma in. Maar die kwam te overlijden en toen brak er een moeilijk tijd voor mij aan. Er was niemand die op mijn dochtertje kon passen en ik had geen geld om van te leven. Mijn man kreeg een huis van zijn oma. Het is het huis waar wij nog steeds wonen. De ouders van mijn man pasten veel op mijn dochtertje. Wij trouwden niet, omdat er dan lebola betaald moest worden. Dat is een bruidsschat, met de waarde van een koe of meerdere koeien. Die mogelijkheid was er gewoon niet.

Electro engineering
Ik ging in die periode in Witbank naar school en woonde daar bij een tante. Witbank is een stad ongeveer 100 kilometer naar het zuiden. Ik moest maar Electro engineering doen. Daar vond je in die tijd gemakkelijk werk in. Ikzelf zag dat helemaal niet zo zitten. Mijn wat oudere nichtje, de dochter van mijn tante, werd ernstig ziek. Mijn tante was pastor in haar kerk, maar liet toch de Sangoma komen om haar dochter te genezen. Maar ze genas niet. Mijn nichtje was een nogal moeilijk meisje en veeleisend. Maar ik kon goed met haar omgaan en deed na schooltijd alles voor haar. Op een keer vroeg zij me waarom ik haar zoveel hielp, want anderen deden dit niet en hadden weinig geduld met haar. Op een dag vertelde ze mij dat ze hiv-positief was. Daar schrok ik zo erg van, dat ik haar niet meer durfde aan te raken en te helpen. Zij legde mij toen alles uit over hiv en aids. En dat je door aanraking niet wordt besmet. Zij vertelde ook dat ze de medicijnen had laten staan en daardoor erg ziek was geworden. Op die dag hebben we samen nog plezier gemaakt en samen eten gekookt. Diezelfde nacht is mijn nichtje overleden.

Home based care
Eén ding was mij duidelijk geworden. Ik wilde niet meer naar Witbank om mijn opleiding daar af te maken. Ik wilde iets in de verzorging van mensen doen. Ik liet mijn tante weten dat ik niet meer terug kwam. Ik meldde mij voor een opleiding Home Based Care in KwaMhlanga. Als wij het dorp ingingen en er moest een patiënt naar het ziekenhuis, dan moesten wij Hannes Pieters bellen, die kwam dan de patiënt ophalen. Dat was in 2002. Later hoorde ik van Hannes over Nakekela, een hospice voor hiv/aids-patiënten. Dat was in 2005. Ik ben daar toen heengegaan en gevraagd of ik daar mocht komen werken. Daar ontmoette ik voor het eerst Joop en Joke Parre, een echtpaar uit Nederland die namens Verre Naasten Nakekela mee hebben helpen opbouwen.

Zijn kind
Toen mijn dochtertje 9 jaar oud was, ging ze naar de zondagsschool. Ze kwam op een dag naar me toe en zei: “Mamma, ik ga naar de kerk, ik wil meer van de Here Jezus weten, en jij moet het ook doen”. Ik zag het helemaal niet zo zitten. Het was net in die tijd Goede Vrijdag en Pasen en ik ging toch met haar mee. Ik hoorde toen voor het eerst wat het evangelie echt betekende. Dat Jezus is gekomen om voor onze zonden te sterven en dat hij van ons nieuwe mensen wil maken. Ik vond dat een mooie boodschap en ging vaker naar de kerk. De twijfel en angst van mijn traditionele geloof ging uit mij weg. Ik wilde een kind van God zijn. Ik heb toen de keus gemaakt om christen te worden en om Jezus te volgen. Ja, God heeft voor mij gekozen om zíjn kind te zijn.

Mijn man is geen christen. Dat vind ik wel verdrietig. Eigenlijk weet hij wel dat hij ook Christus moet volgen. Hij ondersteunt mij wel in mijn levenskeuze en doet ook wel eens mee met de activiteiten van de kerk en soms gaat hij mee naar een kerkdienst. Hij kan goed met onze dominee overweg. Ik bid elke dag voor hem. Hij is een heel goede man voor mij. Mijn dochter gaat nu naar de universiteit in Pretoria. Zij is actief in de kerk, zo ook aanstaande Goede Vrijdag en Pasen in onze gemeente. Dit is een echt feest voor mij.

Administratief werk
In de beginperiode van Nakekela werkte je altijd met z’n tweeën en ik werkte samen met Anna. Anna was een stuk ouder dan ik en zij had een hekel aan administratief werk. Ik pakte veel werk op wat zij eigenlijk moest doen. Ik vond dat helemaal niet erg, want ik mocht haar graag en de zorg voor de patiënten vond ik prachtig. De toenmalige manager Babette merkte wel dat ik Anna haar administratieve werk uit handen nam. Zij vroeg mij of ik het leuk zou vinden om wat administratief werk voor haar te doen. Zo hielp ik Babette elke vrijdag.

General manager
Beetje bij beetje leerde Babette mij de hele gang van zaken rond Nakekela. In 2015 nam Babette afscheid van Nakekela en werd ik de general manager van de kliniek. Voor de toekomst van Nakekela zie ik dat er steeds meer voorlichting gegeven moet worden over hiv/aids. De mensen weten wel meer over deze ziekte, maar er komen ook steeds meer patiënten, ook met tbc en kanker. Er is meer openheid dan jaren geleden over de ziekte zelf. Maar over het ziekteproces en het gebruik van medicijnen is er nog veel onbekendheid. En ook vaak onwil om ze blijvend in te nemen. Ook moeten we proberen om fondsen te vinden voor deze specifieke zorg. Dat moeten we niet alleen maar uit het buitenland willen halen. De regering weet van het bestaan van Nakekela en weet ook dat er in de hele omtrek geen andere plek is dan Nakekela die deze speciale zorg aanbiedt. Maar de overheid doet er weinig aan. Dit kan en moet veel beter.

Leven met Christus
Jazeker, wil ik wel een boodschap meegeven aan Nederlanders. Door mijn leven met Jezus Christus is mijn leven erg veranderd. Er is veel gebeurd in mijn leven, in mijn jeugd. Maar dankzij Jezus’ offer aan het kruis heb ik leren vergeven. Als je je focust op negatieve dingen, dan word je zuur. Maar dat heb ik dankzij Jezus overwonnen. Ik zie graag naar de toekomst, een leven met Christus. Ik dank God iedere dag dat ik Jezus Christus als verlosser heb leren kennen. Dat wens ik niet alleen elke Zuid-Afrikaan toe, maar ook elke Nederlander.”

Dorcas
Op de vraag wat de naam Dorcas voor haar betekent, komt er een glimlach op haar gezicht: “Mijn vader heeft mij die naam gegeven, vernoemd naar mijn tante, niet wetend van een Dorcas in de Bijbel waarschijnlijk. Ja, ik ken Dorcas uit Handelingen 9 in de Bijbel. En ja, ik lijk – denk ik – wel een beetje op haar. Ik ben veel voor Nakekela aan het werk en doe het met vreugde en overgave. Ik ben als general manager veel met beleid en personeel bezig. Maar ik doe mijn werk voor de patiënten die hier opgenomen worden. Dat heeft prioriteit. Het is een prachtige geschiedenis in de Bijbel, een bewijs dat het evangelie levend maakt. Dat daar een vrouw met de naam Dorcas aan verbonden is, vind ik erg bijzonder.”

P.S. In de laatste editie van het mission-blad Naast, dat onze kerken in Nederland toegestuurd krijgen, stond ook een boeiende reportage over het werk van Dorcas bij Nakekela. Lees deze reportage hier.