Het leven tussen een krokodil en de sangoma

In november van 2018 boekten wij onze reis naar Zuid-Afrika. Wij wisten toen al dat we een weekend ons huisje op het game reserve moesten verlaten, omdat de lodge een weekend door anderen was geboekt. We vonden dit helemaal niet erg. We maakten van deze gelegenheid gebruik om er een lang weekend op uit te gaan. We zijn twee dagen naar het Kruger Nationaal Park geweest en de  Blydepoort-route gereden. In Kruger NP waren we 40 jaar geleden ook. Het is erg toeristisch geworden. De natuur is er prachtig groen in deze tijd van het jaar, maar wild te spotten is daardoor extra moeilijk.

Toch hebben we nog heel wat mogen zien, olifanten, giraffen, allerlei antilopen en een groot gezin baboons. Maar ook neushoorns, hippo’s en krokodillen. Maar, en dat klinkt ondankbaar, geen leeuwen, luipaarden of ook maar een cheeta. Want dat zijn de krenten in de pap. Je moet in Kruger veel geluk hebben om die te zien. En we zijn wat verwend in Namibië en Botswana, waar we veel leeuwen hebben gezien en eens bijna een luipaard omver reden. Maar de weg binnendoor, vanuit KwaMhlanga naar Polokwane, de Blyderivier Canyon en God’s Window, was erg de moeite waard. In deze hele regio is dit seizoen voldoende neerslag geweest. De bewoners zijn er hier heel dankbaar voor.

Op bezoek bij Thembalathu Nkomazi
Van de gelegenheid hebben we ook gebruikgemaakt om twee nachten te slapen bij Sally en haar acht pleegkinderen. Sally is verbonden aan het Thembalethu Nkomazi in Schoemansdal. Dit is een streek even ten noorden van Swaziland en ten zuiden van Kruger NP. Elders op de site van Zuid-Afrika Mission | Verre Naasten kunt u meer lezen over het project Thembalethu, dat net als Nakekela ondersteund wordt. Overigens heeft het ook een eigen website. Sally is een bijzondere vrouw: al meer dan dertig jaar vangt ze kinderen op die geen echt thuis meer hebben. Soms vanaf dat ze baby zijn, soms ook als de pubertijd aanbreekt.

In de omgeving van Schoemansdal heeft hiv/aids hevig toegeslagen. Toen de epidemie eind jaren ‘80 uitbrak, waren alleen al in deze streek jaarlijks duizend doden. Behalve dat Sally een groot gezin heeft, is ze ook nauw betrokken bij Thembalethu. Wij kunnen slechts in grote lijnen iets van dit project beschrijven, alleen over datgene wat Sally ons heeft laten zien. De eigenlijke manager Cleopas was met een tiental jongeren naar Engeland om daar te zingen en dansvoorstellingen te geven op scholen en in kerken. Om daarmee aan fondsenwerving te doen. Jammer dat we dit moesten missen.

Thembalethu heeft een iets andere opzet en aanpak dan Nakekela. Er is ook een Home Based Care-team actief, maar er is niet een kliniek, zoals bij Nakekela. Patiënten worden behandeld en verpleegd door de lokale artsen en ziekenhuizen.

Op het terrein van Thembalethu is veel activiteit. Er is een groot tuinproject. Duizenden stekjes van allerlei groenten worden gezaaid en opgekweekt. Deze stekjes worden heel goedkoop verkocht, maar wel zoveel dat er weer nieuw zaad kan worden aangekocht. Op een ander stuk van het terrein worden vruchtbomen gekweekt met hetzelfde doel. Het geeft allemaal een professionele indruk. Eén van Sally’s pleegkinderen heeft plantenkunde gestudeerd. Hij vindt het een uitdaging om het maximale er uit te halen.

Er wordt eten gekookt in een grote keuken en geserveerd voor de inwoners van Schoemansdal, tegen een heel lage prijs. Soms zijn er dagen dat er twee tot driehonderd mensen eten komen halen of ter plekke opeten. Er is een ruimte waar instanties of bedrijven kunnen vergaderen of een feest kunnen geven, tegen betaling. Ook veel schoolkinderen maken gebruik van de keuken voor een warme maaltijd, iets wat ze thuis vaak niet krijgen. Er is een naaigelegenheid om kleding te maken of te herstellen. Er is een bibliotheek met honderden boeken voor jong en oud. Een internetcafé is er waar gebruik van wordt gemaakt als naschoolse bijscholing. Met name wiskunde en Engelse les is in trek.

Aan alles hangt wel een prijskaartje, niet met een winstoogmerk, maar van de opbrengst kan men steeds weer iets meer doen voor de bewoners van deze community.

Ook zijn er support groepen voor hiv, waar vooral mannen vaak een één-op-één gesprek hebben, wat heel goed tot zijn recht komt. En ze krijgen daarna een gratis maaltijd. In deze streek is minder taboe rond aids en hiv.

Behalve door Zuid-Afrika Mission | Verre Naasten wordt Thembalethu door nog meer donors ondersteund. Een Amerikaanse geldschieter heeft twee gebouwtjes laten bouwen met douches voor jongeren. Komende week komt er een groep van dertig mensen uit Johannesburg om een huis te bouwen in een aantal dagen tijd. We gaan met Sally naar een adres van een gezin wat daarvoor in aanmerking komt. Het is een gezinssamenstelling met zeven kinderen die in één ruimte leven en tegelijk ook in die ruimte moeten slapen. Maar Sally gaat niet over één nacht ijs. Dit gezin moet eerst laten zien dat ze zelf meer initiatief tonen in bepaalde zaken en ze moeten inzage geven in de besteding van hun uitkering. Er is binnen het gezin niet een kostwinner met een baan. Sally heeft nog een adres waar eventueel ook gebouwd kan worden. Fijn om ook hier even twee dagen te zijn geweest. Het gaf weer een andere kijk op de problemen rond gezondheidszorg en hulpverlening en de aanpak daarop.

Werkoverleg bij Nakekela
Terug bij Nakekela waren we uitgenodigd door Dorcas om een meeting, een werkoverleg, bij te wonen. Dorcas had het goed voorbereid; er waren voldoende punten die ze aan de orde wilde stellen. De bijeenkomst begint spontaan met zingen. Er is gewoon iemand die begint als zangleider en de rest volgt vanzelf. Dorcas zelf zingt een prachtig Engelstalig lied. Isaac houdt een korte meditatie, waarna een rondje wel en wee wordt gehouden.

Daarna vraagt Dorcas wie van de aanwezigen de inhoud van de code of conduct (gedragscode) van Nakekela kent. Er komt niet erg veel respons op. Dit is duidelijk niet goed en daarom gaat Dorcas alle artikelen één voor één bij langs en geeft ze aan wanneer er vragen zijn die even op te schrijven. Die zijn er nadien niet. Dan wijst ze een aantal mensen aan om de punten nog eens te herhalen die zij aan de orde heeft gesteld. De gedragscode heeft b.v. ook punten over het gebruik van drugs, roken, het omgaan met elkaar, met de patiënten. Kortom hoe gedraag je je en wat mag er van je verwacht worden in een christelijke hulporganisatie als Nakekela. Niet lang geleden is er een ontslag geweest van een care worker. Dorcas legt uit dat dit niet uit persoonlijke motieven was, maar een gevolg van ernstig plichtsverzuim. Ze geeft aan dat ze graag op de hoogte gehouden wil worden als er in de persoonlijke levenssfeer problemen zijn. Dan kan er een oplossing worden gezocht. Een mooi voorbeeld van goede personeelszorg.

Dan komt er een niet onbelangrijk onderwerp aan de orde. Dat heeft te maken met het budget en strategie van Nakekela. Het gaat daarbij ook om de steun van Zuid-Afrika Mission | Verre Naasten uit Nederland en Word and Deed uit Amerika en Canada. Er zijn afspraken met deze donors en Dorcas wijst erop dat die ook nagekomen moeten worden. Er is een plan van aanpak en alle medewerkers zijn verplicht zich daaraan te conformeren. Op termijn moet Nakekela een zelfstandige organisatie worden.

Aan het slot worden enkele medewerkers in het zonnetje gezet. De Home Based Care workers worden genoemd en geprezen voor hun inzet. Door hun werk worden meer patiënten door Nakekela geholpen en verpleegd en wordt het werk van Nakekela gepromoot in de community.

Helemaal aan het eind wordt er een toneelstuk opgevoerd door een aantal personeelsleden. Het gaat over een man die tbc blijkt te hebben. Zijn vrouw is helemaal over de toeren. Wat gaat hij doen? Naar een reguliere arts, naar de sangoma (toverdokter) of de christelijke pastor? Maar dan komen ook de careworkers en Nakekela in zicht en wordt de patiënt liefdevol opgenomen in de kliniek. Wat kunnen deze mensen toneelspelen zeg! Dit kunnen wij in Nederland niet.

Ook een groot aantal patiënten van Nakekela genieten mee van de hele voorstelling. Een prachtig stuk ontspanning met veel hilariteit, maar ook met een serieuze boodschap er in.