Meedoen met Nakekela: zelfhulpgroep en training

Op het moment dat we aan deze blog beginnen, is de vijfde week ingegaan. In die periode zijn er zes patiënten overleden in Nakekela. Eén daarvan, een man, hebben we zelf mee ingebracht met de HBC-workers. Zijn zoon had in geen maanden naar hem omgekeken, maar een oomzegger had zich over hem ontfermd. Deze oomzegger maakte een stugge indruk, maar hij was begaan met zijn oom. Hij was erg aangeslagen, nu zijn oom er niet meer was. Maar ook een heel lieve vrouw die hier al een tijdje verzorgd werd ,verslechterde ineens heel erg. Het was een vrolijke oude vrouw, zong altijd mee op de manier zoals ze hier kunnen zingen, altijd de maat mee wijzend met de vinger. Nu is ze er niet meer… Maar lege plekken worden al snel weer opgevuld.

Workshop zelfhulpgroep
De meeste zaterdagen nemen we vrij, maar we maken graag een uitzondering voor een zelfhulpgroep van jongeren tot 20 jaar. De jongeren zijn hiv-positief en gaan met elkaar in gesprek over de ziekte, over vooroordelen, risico’s, preventie enz. Na een voorstelrondje is er een workshop. Drie fictieve personen worden er geschetst die elk een maatschappelijk positie hebben. Alle drie hebben ze ook aids. Er is voor maar één persoon een medicijn. Wie moet die krijgen? Het gaat om Sally, een homebased care worker, Nomsa, een housekeeper en Charles is gay (homoseksueel).  Er wordt gestemd. Bij een tweede en derde ronde geeft Izaäk, de workshopleider, steeds meer informatie over de persoon, waardoor die persoon in een heel ander daglicht komt te staan. Het stemgedrag wordt daardoor ook anders. De les hiervan is dat we soms denken dat we alles weten over een bepaalde persoon, maar vaak is dat niet zo.  We moeten niet oordelen, opdat je zelf niet veroordeeld zal worden. HIV is niet verbonden aan een man of vrouw, een hetero of homo of wie ook. Misschien hebben we een andere kleur vel. Maar we hebben allemaal hetzelfde kleur bloed.

Daarna een workshop over  ‘Us’ en ‘Them’ (wij en zij). De jongeren bedachten allemaal positieve punten over christenen en slechte eigenschappen van niet-christenen. Maar dat bleek zo eenvoudig nog niet. Het maakt niet uit of je christen bent of niet. En de les die hieruit geleerd werd, is dat iedereen zondig is en ook iedereen HIV kan krijgen. Een dominee en misdadigers kunnen HIV krijgen. Maar ook Gods liefde is er voor iedereen.

Voor ons als westerlingen lijkt dit allemaal nogal logisch. Maar in een cultuur waar hiërarchie en ondergeschiktheid, gezag, regels en orde vanzelfsprekend is, is dat veel minder logisch. Het was een leuke en leerzaam dagdeel en het werd afgesloten met spelletjes doen. De groep maakte een vervolgafspraak en wilden ook een activiteit organiseren.

Training met kippenvelmomenten…
Op een dag staat er een training op het programma. We gaan op stap met Izaäk, Julia en Constance, allen Nakekela-medewerkers. We zouden er later wel achter komen wat de training precies zou inhouden. ‘s Morgens om zeven uur wordt het oude bakkie (een 4WD stationcar) schoongemaakt. Deze auto wordt o.a. gebruikt voor het vervoer van patiënten. Maar de vorige dag was hij gebruikt voor het ophalen van koemest-compost voor de tuin. Nu werd hij volgestouwd met metalen tafels, kopjes, borden, kannen ranja, koffie, thee en suiker. Ook een laptop, projectiescherm en billboards en een flap-over. We hoefden niet ver te rijden en de locatie was prima om iets te organiseren. We begrepen al snel dat het een training voor hiv-lotgenoten was.

Er zijn 21 aanwezigen, meest vrouwen, maar ook twee mannen. Izaäk doet de opening met Bijbellezing, daarna gebed en zingen. Izaäk stelt ons aan de aanwezigen voor en welk werk in Nakekela wordt gedaan. Sinds 2005 zijn er in totaal 1106 patiënten in Nakekela geweest en is 40% genezen en 60% overleden.

Toch wordt er in een vrolijke sfeer aan de bijeenkomst begonnen. Er wordt een A-4 uitgereikt met 16 hokjes waarin dingen staan die iemand graag doet of juist een hekel heeft, b.v. haat chocolade; gelooft in aliens; leest graag; spreek veel talen, enz. Wie als eerste alle hokjes vol heeft met een handtekening van een andere deelnemer, krijgt een kleinigheid.

Daarna wordt er op een flap-over met elkaar een reglement van orde opgesteld: iPhone moet uit, geen kauwgom gebruiken, geen lawaai, elkaar uit laten spreken, niet schelden, elkaars mening respecteren, etc. Iemand uit de zaal ondertekend namens allen. Dan zet Constance in en wordt er gezongen, een kippenvelmoment. Het ijs is gebroken en de training kan beginnen. Hoofddoel is het doorbreken van het stigma rond hiv: ‘hiv komt van stress, iemand die zwak is krijgt hiv, iemand die hiv heeft is suïcidaal, aan hiv ga je dood’.

Dan volgen de beide workshops die ook bij de jongerengroep is gedaan. Hier is meer discussie over dan bij de jongeren. Met name homo Charles moest het ontgelden. Er kwam een pittige discussie los. Ook al ging alles in het Zulu of Ndebele, de essentie beginnen we al aardig te begrijpen. Hetzelfde gebeurde bij ‘us’ en ‘them’. Een mannelijke deelnemer zat heen en weer te wiebelen op het puntje van zijn stoel en sprak op niet misverstane wijze. Hij werd door Julia op dezelfde manier toegesproken en de man bedaarde steeds meer. Toen ze uitgesproken was, stak hij haar de hand toe en bedankte haar. Later vertelde ze ons dat ze hem de woorden uit Romeinen 5:8 en Mattheüs 7:1-12 had voorgehouden.

Na een korte pauze komt dan de eigenlijke voorlichting. De betekenis van de afkortingen HIV en AIDS: Human, Immune, Virus en Acquired, Immune, Defficiency, Syndrome.

Witte bloedcellen vechten in ons lichaam tegen vele ziektes die je erg zwak kunnen maken, maar de witte bloedcellen winnen het meestal. HIV is een virus dat de witte bloedcellen doodt en dan komen er ziektes die het lichaam vernietigen. De symptomen van het ontstaan van een infectie duurt 0-12 weken; een besmetting kan 8-10 jaar duren, en zonder medicatie komt iemand daarna binnen 2 á 3 jaar onherroepelijk aan de gevolgen van aids of een bijkomende ziekte te overlijden. Hoe komt een besmetting tot stand: 1% door bloedtransfusie; 7 % door homoseksuele contacten; 13 % van moeder op kind en 79 % door heteroseksuele contacten (onveilige seks) Zoals ook onze ervaring wel vaak is, zakt de aandacht tijdens het middaggedeelte vaak in. Hier hebben ze daar een oplossing voor. Izaäk zet in, de tandenstoker nog tussen de kiezen, ondertussen de laptop opstartend en zich een kop thee inschenkend, zingt hij boven iedereen uit en de deelnemers volgen de voorzanger en maken pasjes op de maat door de zaal.

Het middaggedeelte begint met een stukje drama. Uitgebeeld werd hoe een hiv-virus een mens aanvalt en kapot maakt. Daarna werd weer een formulier uitgereikt met 14 stellingen die beantwoord moesten worden met agree of disagree (eens of oneens). De uitkomst kwam op de flap-over. Een interessante discussie volgde. Een heel duidelijke leefcultuur kwam er door naar voren. Maar de voors en tegens werd in een goede sfeer met elkaar besproken. Een paar stellingen willen we noemen: het is natuurlijk dat een man autoriteit heeft over zijn vrouw en dat zijn vrouw hem onderdanig moet zijn (12 voor, 9 tegen); een man heeft altijd recht op het hebben van seks (15 voor, 6 tegen); een getrouwde vrouw mag nooit aangifte doen van verkrachting door haar man (4 voor, 17 tegen). De meeste Nederlanders zouden gauw klaar zijn met deze vragen, denk ik. Voorstanders en tegenstanders werden tegenover elkaar gezet, in Brits Lagerhuis model. De toon van de discussie was niet voor tweeërlei uitleg vatbaar, maar het respect bleef en er kon zelfs bij gelachen worden. Aan het einde van de dag vulden de deelnemers nog een anonieme vragenlijst in. Het waren vragen over hun seksuele ervaringen van de afgelopen 5 jaar. Uit deze enquête kwam naar voren dat een behoorlijk aantal deelnemers meerdere seksuele contacten had gehad met iemand die niet hun eigen man of vrouw was, vriend of vriendin.

De dag werd afgesloten met een korte herdenking van alle slachtoffers die in de laatste paar decennia aan aids zijn overleden. Wij vonden dat de hele organisatie van deze dag heel professioneel is opgezet. Het was een lange, maar mooie en een leerzame dag.