‘Een kerk die jou en je gezin verandert’

Vrijdag 22 november

En dan is het alweer vrijdag. Toen ik net in de pauze van de cursus werd aangesproken over wat ik morgen ging doen, na de cursus, was ik even helemaal in de war, dat het vandaag al vrijdag is en morgen dus al zaterdag en dat dan onze reis dan weer verder gaat. Het lijkt of ik hier al weken ben, en of ik hier nog weken zijn zal. Ergens wel jammer dat dat laatste niet zo is, al mis ik mijn gezin wel.

We zijn gisteren begonnen met de cursus en na een dag lijkt het al of ik een aantal mensen al heel lang ken. Zo makkelijk komen ze bij je binnen en deel je je gedachten en overdenkingen met hen. Er zijn 14 teams uit 14 verschillende kerken aanwezig, allemaal met hun pastors, de kerkplanters. Dan kan het zijn dat ze een nieuwe kerk zijn begonnen, het kan ook zijn dat een pastor zich heeft verbonden aan een kerk die niet meer leeft, waar het ledental achteruitgaat en er dus een opleving nodig is.

Zo ben ik gaan zitten bij het team uit Maceió, Sebastião en Cibele. Vanuit São Paulo zijn ze helemaal naar Maceió verhuisd om de plaatselijke kerk daar, nieuw leven in te blazen. De presbiteriaanse kerk van Maceió bestaat al 132 jaar. Waar het vroeger een grote, bloeiende kerk was, is daar nu maar weinig meer van overgebleven. Sebastião en Cibele zijn er vijf jaar geleden aan de slag gegaan en vertellen enthousiast dat er weer gedoopt wordt, dat mensen tot geloof komen. Maar ook hele praktische zaken als dat de diensten op zondag weer op vaste tijden beginnen en niet te lang duren. Dat kerkleden hun verantwoordelijkheden nemen. Zo is er nu eindelijk iemand die de kerkdeuren opent en sluit en die de lichten aandoet en weer uit doet, zodat Sebastião het niet allemaal alleen en vooral zelf hoeft te doen. Gewoon een koster in Maceió en wij weten allemaal hoe belangrijk een koster is.

Ik ben ook weer blij dat ik in Zutphen op zondagochtend de kerkdeuren altijd open vind, met een kop koffie voor wie wil.

Om mij heen kijkend, gisteren en ook vandaag weer, valt mij op dat het heel gewoon is om een shirt aan te trekken met een bijbeltekst of een andere christelijke boodschap. Een greep uit wat ik gezien heb: Deus cuida da mim (‘God zorgt voor mij’); of E, indo, pregai, dizendo é chegado of Reino do céu (‘En, ga heen en zeg dat de Koning van de Hemel is gekomen’, ongeveer dan). Mooi he? En dat niet heel klein in een hoekje ergens op je shirt, alleen met een vergrootglas te lezen, maar erg groot, de hele voorkant van het shirt is bedekt, iedereen kan het zien en lezen. Ik weet nog dat ik vroeger ook een shirt had met een bijbeltekst erop, in het Portugees uiteraard, uit Brazilië meegenomen. Toen ik dat shirt een keertje aantrok toen we met een groep vrienden gingen wadlopen, was ik na een uurtje erg blij met mijn rugzak. Die kon ik mooi op mijn rug over de tekst heen dragen, want ik werd toch wel heel erg raar aangekeken, al was de tekst in het Portugees.

Een laatste tekst die ik op de rug van iemand zag staan is Uma igreja transformadora para você é sua familia. Ik kwam niet helemaal uit de vertaling, heb zelfs hulptroepen in Nederland ingeschakeld, maar volgens Sape betekent het iets als ‘een kerk die jou en je gezin verandert’. Misschien kunnen we er iets mee in Nederland.

Al met al een mooie dag gisteren. Samen met Sebastião en Cebele heb ik ontdekt dat het niet veel uitmaakt waar God je heeft neergezet op deze wereld. De fouten die we maken zijn dezelfde, de frustraties zijn dezelfde, en door dat alles heen zien we dezelfde God aan het werk. Hier in Brazilië en voor mij ver weg in Zutphen.  Waar zij zeiden zo gefrustreerd te zijn door dat (kerk)mensen niet God in het centrum van hun leven stellen, kon ik mezelf de vraag stellen in hoeverre ik dat dan zelf doe. Maar ook hun ongeduld over veranderingen die ze teweeg proberen te brengen in hun gemeente en hoe langzaam dat gaat en hoe graag ze dat veel en veel sneller zouden willen doen. Erg herkenbaar voor mij en zo mooi om elkaar daarin te vinden. Hoewel ik echt zelf naast hen ben gaan zitten, ben ik God dankbaar dat hij mij naast hen heeft gezet. Ik heb veel om over na te denken.

Vandaag was het weer vroeg dag en hard werken. Mijn hoofd tolt van het Portugees en alle informatie en alle indrukken, maar ik voel me heel bevoorrecht hier te zijn. De mensen zijn zo vriendelijk en het is totaal niet moeilijk om met wie dan ook in contact te komen, iets waar ik van tevoren best wel tegenop heb gezien. Zo kwamen pastor Everton en zijn vrouw na ontbijt naar mij toe om te vragen wat ik allemaal zou willen doen als ik bij hen ben van zaterdag (morgen al dus) tot en met dinsdag. Everton vond het erg jammer dat hij net een ruildienst had met de pastor van Caixias (als ik het goed verstaan heb), maar ik heb hem hopelijk duidelijk gemaakt dat mij dat natuurlijk niets uitmaakt, ik ga met zijn vrouw mee naar de kerk en ben heel benieuwd hoe het daar allemaal gaat.

Ik weet al wel dat dat in veel kerken heel verschillend is, uiteraard omdat er veel verschil in grootte is. Zo vertelde Novaldo, die in Brasilia woont dat in zijn kerk er ’s ochtends een dienst is (een culto) die begint om half 10. Om 10 voor 11 begint dan de Escóla Dominical, de zondagsschool. Dat is niet alleen voor kinderen zoals wij dan in Nederland onmiddellijk denken. Het is een bijbelstudie voor de hele gemeente. Alleen in zijn kerk kun je dan uit allerlei verschillende thema’s kiezen, waarbij je voor meerdere zondagen kiest, als het thema meerdere sessies behoeft. Hij vertelde over hele diverse thema’s: studie over openbaringen, de catechismus, muziek, en ik weet het allemaal niet meer, alleen dat het heel erg divers was. De studie wordt door iemand geleid, maar bestaat uit veel interactie. Voor mij klonk het bekend, zo werd het in Curitiba ook gedaan toen ik kind was. ’s Avonds is er in de kerk van Novaldo weer een dienst, een culto, en dat geldt voor alle kerken hier waarvan ik iemand gesproken heb.

De ochtend werd begonnen met een overdenking door Marcello. Het was allemaal heel herkenbaar wat hij ons vertelde. Als moeder van vijf voetballende kinderen beschouw ik mezelf als een beginnende kenner van die sport, al haalt mijn kennis het niet bij die van de gemiddelde Braziliaan. Wij merken er hier niet zoveel van, maar in de kranten en de tv gaat het hier heel erg veel over de copa libertadores, de champions league van Zuid-Amerika zeg maar. Flamengo (Rio de Janeiro) speelt morgen tegen River Plate (Buenos Aires). Een heel belangrijke wedstrijd. In de overdenking van vanmorgen ging het veelvuldig over het voetbal. Zoals de trainer van Flamengo, Jorge Jesus, zijn team traint, zo mag je als kerkplanter ook je team trainen: elke speler in zijn eigen specialiteit, maar als onderdeel van het team. Het elftal is geen verzameling individuen, maar een samenwerkend geheel, geen time, maar een equipe. Het was zo fijn voor mij om eindelijk een beetje bekende taal van voor uit de zaal te horen, want voetbal begrijp ik, ook in het Portugees.

En tussen al die volwassenen door, is hier dan ook Gabriela aanwezig. De jongste deelnemer, 4 jaar oud. En je merkt niets van haar. Zit bij haar vader op schoot, tekent en kleurt wat en slaapt even later in de armen van haar moeder. Zo leuk om te zien, en ik denk niet dat één van mijn kinderen zich ooit zo zou hebben gedragen.