Sapucaia en Curitiba

Mijn hoofd tolt van alle verhalen waar ik naar luister en die ik probeer te begrijpen. Tijdens de training vorige week werd mij al verteld dat in Rio Grande do Sul een cultuur heerst van aanbidding van geesten, angst, het aanroepen van voorvaders. Maar één van de pastors vertelde mij ook dat wat hem betreft dat niet het grootste probleem was waar hij tegenaan liep. In de cultuur is de familie, het gezin heel erg belangrijk. Dus als iemand zich bekeert, of dreigt te bekeren, wordt die persoon heel snel teruggefloten door vader, moeder, grootmoeder, broer, wie dan ook van de familie. Als je dan toch besluit lid te worden van de kerk (de presbiteriaanse kerk), dan word je door de hele familie uitgestoten. In veel gevallen besta je niet meer voor ze. Clarice (mijn gastvrouw) vertelde dat zij door haar moeder het huis is uitgezet toen ze tot geloof kwam. Ze kon haar koffers pakken en hoefde niet meer terug te komen. Ze vertelde hoe ze op haar kamertje zat en moest bedenken waar ze heen zou gaan, want ze wist niet waar ze heen moest. Gelukkig kon ze terecht bij een vriendin, en vervolgens is ze op zoek gegaan naar een baan met inwoning.

Als ik mij dat voorstel, word ik wel een beetje stil. De kerkgemeenschap hier functioneert als de familie die je kwijt bent (in veel gevallen). Die sfeer proef je ook tijdens de kerkdiensten.  

Vanmorgen vroeg heb ik Porto Allegra, of beter gezegd Sapucaia achter mij gelaten en ben ik geland op mijn geboortegrond, in Curitiba. Het afscheid in Sapucaia was heel hartelijk. Gisteren zijn we met z’n allen naar Gramado geweest, een heel toeristisch stadje en zoals mijn gastgezin zei ‘een heel Europees stadje, dus erg in trek bij de Brazilianen’. En het was ook erg leuk. Al was het ook heel vervreemdend om in een korte broek en hempje te lopen in een stad ondergedompeld in kerstsferen. Zo raar dat kerst ook in Brazilië geassocieerd wordt met sneeuw en een dik ingepakte kerstman.

Maar zoals gezegd ben ik nu in Curitiba. En dat is enorm leuk. Niet alleen omdat het een hele mooie stad is, maar het raakt mij om hier weer rond te lopen, om door allerlei hele kleine dingen herinnerd te worden aan mijn kindertijd. Het is niet goed uit te leggen, maar het voelt echt een beetje als thuiskomen.

Dat gevoel werd al direct aangewakkerd door de begroeting met Marta en Laertes. Zo fijn om na allerlei ontmoetingen met heel veel mensen die ik nog nooit eerder had gezien, een abraco te krijgen van Marta en Laertes die ik al zolang ken, die al vanaf dat ik heel klein ben deel uitmaken van mijn leven, al spreek ik ze zelden.

Ik slaap bij Marta en Laertes en we praten veel en het is echt heel fijn om bij ze te zijn. We hebben het ook veel over de kerkgemeenschap hier en hoe die sinds de komst van pastor Adriano groeit, hoe goed het is om weer deel uit te maken van een bloeiende gemeenschap.

Dinsdagavond werd ik meegenomen naar de bijbelstudie in de kerk. Een avond waarbij alle leden van de kerk welkom zijn, je mag uiteraard ook iedereen meenemen die interesse heeft. Ik denk dat er zo’n 25 mensen waren, de jongste een paar maanden, de oudste ik denk in de zestig of zeventig. We begonnen de bijbelstudie heel eenvoudig met het lezen van de bijbel. Pastor Adriano legde uit dat hij het belangrijk vindt dat iedereen de bijbel leest, van begin tot eind, en daarom hebben ze besloten dat elke dinsdagavond de bijbelstudie wordt begonnen met het lezen uit de bijbel. Ze waren nu bij Genesis 2 en dus werd dat hele hoofdstuk gelezen. Dat deden we om de beurt, ieder een vers. En dan niet het rijtje af, maar gewoon, wie wil leest het volgende vers. En dat was zo leuk om te horen, want iedereen doet mee. Kinderen die nog maar net kunnen lezen eisen net zo hard hun beurt op als ouderen die de bijbel een kilometer weg voor hun neus moeten houden. Volgende week is hoofdstuk 3 aan de beurt en zo zullen ze voorlopig nog wel even bezig zijn hier in Colombo.

Tijdens de bijbelstudie vond ik het heel leuk dat pastor Adriano de kinderen regelmatig bij de les betrok, zonder dat het voor de ouderen vervelend werd en er heerste een ontspannen sfeer waarbij de kinderen mochten zeggen wat ze wilden, nou ja, iedereen mocht dat doen. Na de bijbelstudie kwamen uiteraard de cafézinho en de chazinho op tafel met een heel leger aan koekjes en biscuitjes, en werd er veel gepraat.

Paula bijvoorbeeld die vertelde dat ze uit Belém naar Curitiba verhuisde, op zoek ging naar een kerk en uiteindelijk bij een IPB kerk uitkwam vlak bij haar in de buurt. IPB kerken kunnen heel verschillend zijn, en deze kerk viel totaal niet in de smaak omdat de preken maar een klein deel van de dienst uitmaakten, en Paula en haar man die preken niet als bijbelgetrouw ervaarden. Na een zoektocht op internet en aanmoedigingen van hun predikant in Belém, kwamen ze in contact met Adriano die ze van harte uitnodigde in de diensten van de IRB in Colombo. Paula en haar gezin moesten bijna 2 uur reizen met het openbaar vervoer om de diensten in Colombo bij te kunnen wonen, aangezien ze echt aan de andere kant van Curitiba woonden. Maar ze kwamen en zoals ze zelf vertelde ‘ik ben nooit meer ergens anders naartoe gegaan’. Twee uur heen, twee uur terug in regen, wind, hitte en kou met kleine kinderen, sjonge.

Die gang van zaken via internet, is een heel gewone blijkt, als ik de volgende dag met Adriano en zijn gezin de almoco eet. De diensten en bijbelstudies in de kerk worden allemaal opgenomen en via internet uitgezonden, vertelt hij. Het aantal volgers groeit, en iedereen mag contact opnemen met Adriano. Heel bijzonder dat dat daadwerkelijk ook gebeurt, en dat verscheidenen besluiten de diensten fysiek bij te wonen om meer te weten te komen van dat geloof. Een geloof dat ze vaak wel kennen vanuit hun eigen kerk: pinkstergemeentes, baptistengemeentes, maar waarin ze basale kennis missen en zoals Adriano zegt, ‘het leven uit genade niet kennen’. En niet alleen kerkleden van deze kerken nemen contact op met Adriano, ook de voorgangers, die vervolgens hun hele gemeente meenemen. Zo bestond er een gemeente ver weg (voor internet bestaan er uiteraard geen fysieke afstanden) die groot op de gevel de naam van de kerk had hangen: Igreja do Fogo do Espirito Santo Primitivo, kerk van het Vuur van de Heilige Geest, en dan het bijvoeglijk naamwoord ‘primitief’. Wij moesten er erg om lachen, want de keuze wat dan precies primitief is, is aan de lezer. Dus wat wordt het: de primitieve kerk van het vuur van de heilige geest, of de kerk van het primitieve vuur van de heilige geest, of de kerk van het vuur van de primitieve heilige geest, aan ieder de keuze. Maar oké, de voorganger van deze kerk nam contact op met Adriano omdat hij meer wilde weten van de belijdenis van de IRB en Adriano maakt regelmatig een lange reis richting het zuiden en zelfs Uruguay om onder andere deze kerk te bezoeken. De naam van de kerk is inmiddels van de gevel af, en de kerk heet nu keurig Igreja Reformada.

De verhalen van pastor Adriano zijn talrijk, maar ze hebben vaak een gemeenschappelijke verhaallijn. De zoektocht begint op het internet, de zoektocht naar vastigheid, naar het woord van God zonder poespas, de zoektocht naar een God die liefheeft en waar jij helemaal niets voor hoeft te verdienen. Na het lezen van aangeraden boeken, het luisteren naar de preken, wordt de kerk opgezocht, helemaal in Colombo, een onopvallend gebouwtje waar een klein aantal mensen samenkomt. Bijna allemaal zijn ze zo blij te mogen horen over een God waar je niets voor hoeft te doen, te horen over een redding die je niet zelf hoeft te verdienen, en om Gods liefde te ervaren in de mensen om je heen. De overgang van de meesten van deze nieuwe kerkleden naar de IRB blijft niet zonder gevolgen. Er zijn er die door hun ouders het huis zijn uitgezet en er zijn er die hun werk zijn kwijtgeraakt. Maar het was zo mooi om te horen dat deze gemeenschap je dan niet in de steek laat. Zo woont Paula met haar gezin inmiddels in de twee zaaltjes achter de kerk want ze raakten hun huis kwijt, en zo woont er ook een meisje in een zaaltje boven de kerk want zij moest ook haar huis uit.  En ook Adriano en zijn vrouw vangen een meisje met dezelfde problemen op in hun kleine huisje: de kinderen slapen op de bank beneden, het meisje boven en niemand klaagt.

Over een paar uur gaat mijn vliegtuig en ga ik weer naar huis. Daar heb ik zin in, en ik zie uit naar het weerzien met m’n gezin. Het was uiteraard heel erg leuk om weer in Brazilië rond te lopen, mijn Portugees is echt enorm verbeterd. Het was nog veel leuker om naar Curitiba te gaan, Marta en Laertes weer te ontmoeten. Huizen waar ik vroeger heb gewoond even op te zoeken, door de stad te wandelen en alle geuren op te snuiven en de sfeer weer te proeven. Ik hoor hier ook een beetje thuis.

Maar dat was het niet alleen deze tien dagen. Ik neem ook mee dat het geloof in God consequenties heeft en mag hebben, en dat je daar niet bang voor hoeft te zijn, want je bent nooit alleen. Ik ben er weer bij bepaald dat kind van God-zijn zich niet beperkt tot de zondag en je eigen vrienden en wanneer het je uitkomt. Maar dat het je hele leven doordrenkt. Zet je huis open en leef het leven zoals God dat wil. Een woord dat aldoor terugkomt in onze gesprekken is ‘discipelschap’. Ik heb bewondering gekregen voor de manier waarop dat inhoud krijgt in Rio Grande do Sul, en ook hier in Curitiba en Colombo.

En nu mijn koffer inpakken, nog een almoco eten en naar huis!