Verblijf Nederlandse kolonie en afsluiting reis

De laatste drie dagen van de Brazilië reis worden voornamelijk doorgebracht op de kolonie: we bezoeken juffrouw Dees, krijgen een rondleiding op de kolonie, bezoeken dominee Marcel en gaan naar de stad Unaí. We hebben tijd om de sfeer te proeven, te horen wat er leeft, – hoe men tegen Nederland aankijkt, – de nieuwe ontwikkelingen binnen de IRB en relaties te leggen.

Bezoek juffrouw Dees

Juffrouw Dees, zoals iedereen haar hier noemt, is woonachtig op de kolonie Brasolandia vanaf het prilste begin.

Ze is bijna 90 jaar en toch wel een legende. Na de WOII is de Nederlandse kolonie Monte Alegre gestart, dit is een andere kolonie dan wat wij hebben bezocht. De Zeeuwse Dees is in 1966 op 38 jarige leeftijd als juf gaan werken op deze eerste kolonie. Na het opheffen van de kolonie Monte Alegre in 1970, is ze 10 jaar al zwervend in Brazilië gebleven, al dan niet verbonden met de kerk van Curitiba waar Nederlandse zendelingen werkten. Tot er vanuit Nederland plannen kwamen voor een nieuwe Nederlandse kolonie. In de begin jaren van 1980 heeft juffrouw Dees geholpen bij de bemiddeling van de aankoop van grond en het vertaalwerk voor de start van de kolonie van Brasolandia.

Maandagochtend 26 november bezoeken we juffrouw Dees. Het is mistig die ochtend, heerlijk Nederlands weer.

Eerst lijkt het erop dat ze niet thuis is, maar na een rondje om haar huis heen doet ze ineens open.

Taco is geboren op Monte Alegre en zijn familie kent juffrouw Dees nog uit die tijd. Na bijna 50 jaar is er opnieuw een ontmoeting met haar. Ze heeft altijd les gegeven op de kolonies van Monte Alegre en later op Brasolandia. Vrijwel iedere Braziliaanse (ex)kolonist zou haar moeten kennen. Ze heeft houtsnijles gegeven, naailes, huishoudelijke les en Portugese les. Een allrounder pur sang.

Een levendige vrouw, die op haar leeftijd nog allerlei verhalen en ‘Dees-wijsheden’ te vertellen heeft. Ze vertelt over de verschillen tussen beide kolonies, haar levensgeschiedenis en de vele projecten die ze momenteel nog uitvoert. Zoals mailtjes sturen naar redacties van tijdschriften of de vertaling van de voetnoten van een Nederlandse statenbijbel naar het Portugees. Het blad EVA en Nader bekeken liggen uitgestald op tafel.

Haar vader zei dat ze altijd eerlijk moest zijn maar dat ze op nieuwsgierige vragen geen antwoord hoefde te geven. Wanneer de dominee destijds vroeg waarom ze nog alleen was gaf ze als antwoord dat ze dacht dat de dominee toch niet dom was en dat ze daarom niet wist wat ze moest antwoorden. We krijgen nog een laatste advies om ons oude Bijbeltje altijd te bewaren.. want “taal verandert”.

Zit je dan met je goeie gedrag. Ergens in Brazilië, Nederlands te praten, naar Nederlandse boeken te kijken. Na een rondleiding in het huis, foto’s voor het thuisfront nemen we afscheid. Later komen we haar nog weer tegen op haar fiets.

Eenmaal een Hollander, altijd een Hollander.

Rondleiding en kennismaken met kolonisten

Dinsdag krijgen we een uitgebreide rondleiding van Piet. Enorme vlaktes aan soja, ingezaaid gras, her en der boerderijen met arbeidershuisjes krijgen we een indruk van de kolonie en haar inwoners. Piet voorziet de tour met politieke inzichten over Nederland als Brazilië.

We bezoeken het akkerbedrijf van de beide zonen Bijsterveld. Spuitmachines, combines en maïshakselaars te over. De fam. Bijsterveld heeft niet stilgezeten. Ze verbouwen o.a. soja, chiazaad en bruine bonen.

De kolonie bestaat uit zo’n 100 bewoners, wat ongeveer bestaat uit 20-22 adressen. We bezoeken de familie Boerema, melkveehouders die zo’n 150 koeien hebben.

Door de temperaturen liggen ziektes sneller op de loer. Sinds kort worden de koeien 1x per dag gevoerd, en de dames schijnen er geen last van te hebben. Wanneer alle koeien gemolken zijn is men 2,5 uur verder. Het jongvee is gescheiden van het melkvee.

Vanwege de beperkte tijd kunnen we niet bij iedereen langs, we rijden wel langs de meeste gezinnen. Ten slotte rijden we nog naar het einde van de kolonie, waar we mooi uitzicht hebben op de stad Unaí. Hemelsbreed ligt dit stadje zo’n 15 km van de kolonie af, maar door de bergen moet men 40 km rijden om bij de stad te komen.

Al eerder kwamen we langs het schooltje wat ook op de kolonie staat. Op het schooltje zitten ongeveer 50 kinderen en krijgen van 3 juffen les in het Portugees. Naast de kinderen van de kolonie gaan ook (christelijke) kinderen uit Unaí naar het schooltje. De school begint om 12:30 uur ’s middags en duurt tot 17:oo uur. Het is vrij normaal dat kinderen of ’s morgens of alleen ’s middags naar school gaan. Omdat sommige kinderen 2 uur in de bus zitten, is er voor gekozen om ’s middags les te geven. Wist je trouwens dat de kolonie nog een juf zoekt voor Nederlandse les? Ben je geïnteresseerd of weet je iemand? Laat het dan weten.

Unaí 

Maandagmiddag 26 november gaan we naar de dichtstbijzijnde stad Unaí, zo’n 40 km. van de kolonie. Arjen moet onderdelen halen uit de stad en we rijden naar hun appartement in de stad. Veel gezinnen op de kolonie huren tijdelijk woonruimte in de stad, zodat de kinderen (en hun moeders!) niet iedere dag 80 km. hoeven te rijden.

We lopen wat rond, ik koop Braziliaanse slippers voor m’n neefjes en doen verder niet veel. Ben blij als we de stad weer uit zijn.

’s Avonds gaan we met Arjen en Janine en hun kids eten.

Braziliaanse voorganger in Nederlandse omgeving

Dinsdagmiddag (27 nov.) bezoeken we pr. Marcel Matto Stavares. Hij spreekt goed Engels.

Hij is sinds twee jaar voorganger op de kolonie. Hij heeft een bewogen leven achter de rug en is op latere leeftijd tot geloof gekomen, net als zijn vrouw. Uiteindelijk is hij het seminarie gaan doen in Recife. Dit is de eigen theologische opleiding van de IRB. Deze opleiding wordt gesteund vanuit Canada. Dit waren zware jaren voor hem- en zijn opgroeidend gezin, omdat er weinig geld was. Nadat hij als kandidaat aangesteld was, heeft hij twee maanden gewacht tot hij het beroep kreeg van de kolonie in Unaí. Hij is momenteel Nederlands aan het leren, omgekeerde integratie. Ik vind het wel lef hebben dat je vanuit de grote stad in een Nederlandse kolonie gaat werken. Misschien ook wel verfrissend voor iedereen.

Het is goed om te praten over Drenthe Mission, de IRB en de gezamenlijke verbinding die we hebben. We horen wat er in de gemeente leeft en dat het best wennen was om in een dorp te wonen.

Sweet goodbyes

En dan is het woensdagochtend tijd om afscheid te nemen. Het voelde een beetje als thuis met zoveel Nederlands om ons heen. Verzadigd met alle verhalen en een dankbaar hart vliegen we in drie vluchten naar Amsterdam. Obrigada Brasilia!

Vindt u het leuk om iets te horen over Brazilië in uw kerkelijke gemeente? Neem dan contact op met mij via voorlichting@drenthemission.nl

Speciale dank aan Piet en Afien Bijsterveld, voor de enorme gastvrijheid, de Caipirinha, de heerlijke koffie, de zelfgemaakte jam op brood, de gesprekken, de energie, alle inzichten en info over de kolonie en de update over de Nederlandse en Braziliaanse politiek 😉

Marina Antonides

Namens Drenthe Mission: Van 15 november t/m 29 november bezoek kerken IPB in Rio Grande do Sul en de kerken van IRB (Brazilië)