Naar Pretoria: op bezoek bij Nakekela

Het is dinsdag 8 oktober. Om 8.30 uur worden we opgehaald voor het vertrek naar het vliegveld. Twee uur landen we veilig in Johannesburg. Christien Agema, voorlichtster voor de zending in Zuid-Afrika en coördinator bij het Thusano-fonds, staat ons al op te wachten.

Terwijl Christien met Jakolien vertrekt om een andere relatie te zoeken, vertrekken Jacob en ik met een taxibusje naar ons logeeradres in Pretoria. We verblijven hier in een zgn. grasdak-huis, een ruime woning met een vide waarop meerdere bedden staan. Plek zat – op z’n Gronings gezegd – dit zal onze thuisbasis zijn de komende dagen.

SDSA-vergadering
We hebben de tijd tot 17.00 uur, dan worden we opgehaald door Tjeerd de Wit (lid van SDSA – de Zuid-Afrikaanse zendingsdeputaten) om bij hem thuis, samen met zijn vrouw Diny, de warme maaltijd te gebruiken. Ook Jakolien mengt zich daar weer in het gezelschap. Na het eten start de vergadering met SDSA. Tijdens een lange vergadering worden over en weer de ontwikkelingen binnen de zending in Pretoria en in Nederland doorgenomen en worden standpunten met elkaar gedeeld.

Een indrukwekkend bezoek bij Nakekela
De volgende morgen word ik al om 8 uur opgehaald door Christien. We gaan naar Nakekela, wat ongeveer een 3 kwartier rijden vanaf Pretoria ligt. Al snel verandert de weg buiten Pretoria van een autosnelweg in een tweebaansweg, die, zoals Christien vertelt, bekend staat als de dodenweg.

Ik kan me er wat bij voorstellen. Op sommige plekken waait het zand over de weg en staan er koeien vlak langs de weg zonder dat er ergens in de buurt afrasteringen te zien zijn. Er ligt een dode hond op de weg en als we onderweg door een dorp komen steken her en der lokale inwoners vlak voor de auto onverstoorbaar de weg over. Midden in het dorp passeren we een rotonde, die, zo vertelt Christien, ’s avonds en ’s nachts niet verlicht is. Ik moet er niet aan denken ’s avonds langs deze weg te moeten reizen…

Vlak voor we de weg indraaien waaraan de kliniek van Nakekela zich bevindt, rijden we voorbij een stopbord, wat bestickerd is met reclame van de abortuspraktijk van een zeker dr. Mike en Mama Joan. Ik besluit hier straks in de kliniek toch eens naar te vragen.

We rijden de straat in en zien in de verte de kliniek van Nakekela liggen. Er staan wat auto’s op het keurig aangeharkte erf. Als we uitstappen worden we vriendelijk begroet door Letty, hoofd van de verpleging en Martha, coördinator van de homebased care.

We gaan in de hal van de kliniek aan een tafel zitten en beginnen een gesprek, wat bijna 3 uur zal gaan duren.

Wil je begrijpen wat er bij Nakekela allemaal gebeurt, dan heb je die tijd ook echt wel nodig en uiteraard is er dan nog veel meer over te vertellen. Alles gaat in het Afrikaans en het Engels en soms moet ik Christien vragen de gegeven antwoorden te verduidelijken.

Ik probeer de hoofdzaken hieronder weer te geven.

Nakekela was één van de 5 centra in de omgeving die in 2005 gestart is onder de paraplu van MCDC, een organisatie die inmiddels niet meer bestaat. Dankzij fondsen functioneren nog 2 van deze centra, waarvan Nakekela er één is. Eén van de sponsoren van Nakekela is Zuid-Afrika Mission | Verre Naasten.

De kliniek startte in 2005 met ruimte voor zo’n 5 á 6 patiënten; nu zijn er 7 kamers die ruimte bieden voor zo’n 20 patiënten. Er zijn in totaal maar liefst 36 stafleden, waaronder Dorcas, de manager en Jane, die eveneens lid van de raad van toezicht is (terwijl Christien en ik de kliniek bezoeken, zijn Jacob en Jakolien met hen in Pretoria in gesprek). Verder bestaat de staf uit een gekwalificeerde verpleegster, een parttime arts, 10 homebased care workers en 24 ziekenverzorgers, die in 2 ploegendiensten werken.

Aids, drugs en kanker

De doelgroep van Nakekela is 14- 49 jaar. De kliniek behandelt niet alleen aidspatiënten, maar ook mensen met tbc en kanker. Daarnaast zijn er in de omgeving veel drugsproblemen. Zijn er mensen die zowel verslaafd zijn aan drugs als besmet zijn met aids,  dan moeten ze eerst van de drugs afkomen, voordat de aidsproblematiek kan worden aangepakt. TB-patiënten krijgen medicijnen, mensen met kanker worden soms doorgestuurd naar het ziekenhuis.

Uit statistieken blijkt dat 7 van de 10 patiënten in de kliniek weer genezen (maar wel hun hele leven medicijnen moeten blijven gebruiken); 3 sterven er in de kliniek. Een van de kamers in de kliniek is bestemd voor deze terminale patiënten. Soms worden terminale patiënten ook thuis verzorgd.

Als mensen van de kliniek medicijnen hebben gekregen, worden ze verplicht eens in de maand naar de kliniek te komen voor controle. Daarbij wordt gelijk gecheckt of ze hun medicijnen wel werkelijk hebben ingenomen. Als ze niet in de kliniek verschijnen, is dat vaak een teken dat ze hun medicijnen niet hebben willen innemen. Ze worden dan thuis opgezocht en hebben dan ook wel de smoes dat ze het drankje wel hadden willen innemen, maar dat ze geen goed voedsel hadden. Het systeem is nl. dat ze eerst moeten eten voordat de medicijnen kunnen worden ingenomen.

Homebased care workers

We onderbreken het gesprek even, want de homebased care workers gaan op pad. Ze zijn de dag begonnen met een Bijbelstudie, gevolgd door een briefing. Alle vrouwen weten wat hun vandaag te doen staat en zullen de hele dag in tweetallen of alleen onderweg zijn. Pas aan het eind van de middag keren ze terug naar de kliniek. ’s Ochtends worden de wonden van thuis verblijvende aidspatiënten verzorgd, ’s middags testen zij kinderen op aids en wordt er voorlichting gegeven. Ik mag de dames even op de foto zetten, zij vertrekken en wij vervolgen ons gesprek.

Voedselprogramma

Nakekela werkt hiernaast met een uitgebreid voedselprogramma. De mensen in de omgeving wordt geleerd hoe ze zelf een tuintje kunnen aanleggen en kunnen beginnen met het houden van kippen. Als ze 10 Rand per week inleggen in een ‘pot’ die door Nakekela wordt beheerd, krijgen ze o.a. materiaal om een kippenren van te kopen en een kip. De homebased care w erkers leren hen ook om hun eigen groentetuin aan te leggen en te onderhouden. Verder begeleiden ze de mensen om hun huis goed schoon te maken en te onderhouden.

Kindersupport

Het zijn meestal de oma’s die de kliniek de namen van hun kleinkinderen geven. De ouders van deze kinderen zijn vaak al aan aids gestorven en dus groeien de kinderen op bij hun oma. Als zij positief getest zijn wordt hun medicijnen aangeboden. Hoeveel te jonger deze kinderen de medicijnen krijgen, hoeveel te beter het is. Daarom wordt er vanuit de kliniek gewerkt met een kindersupport groep. In het begin beseffen deze kinderen vaak niet waar het drankje toe dient, maar als ze ouder worden, moet het hun toch een keer verteld worden en moeten ze ervan overtuigd worden dat ze deze medicijnen, willen ze oud worden, hun leven lang zullen moeten blijven slikken. Dat levert vaak problemen en ook weerstand op: “Het is toch niet onze schuld dat we aids hebben! Waarom moeten wij dan de gevolgen dragen?”  Voorlichting over aids en hoe dit te voorkomen vormt  ook een wezenlijk onderdeel van dit programma.

Abortuspraktijken en sangoma’s

Ik herinner me weer het verkeersbord en vraag aan Letty en Martha wat zij hiervan vinden. Ze vertellen dat Nakekela deze abortuspraktijken absoluut niet steunt. Ze zijn illegaal en de abortussen vinden zomaar in een huis plaats. De zogenaamde arts heeft geen diploma’s en soms sterven de meisjes tijdens of als gevolg van de abortus. De medewerkers van Nakekela trekken de stickers vaak van de verkeersborden, maar de volgende dag zitten er al weer nieuwe op.

Ook de sangoma (de toverdokter) heeft in dit gebied grote invloed. De macht van de sangoma ’s is zo groot, dat veel mensen eerst naar de sangoma gaan, voordat ze de kliniek bezoeken. Bijzonder is, dat we 2 verhalen te horen krijgen.

De sangoma vraagt grote offers van de mensen voordat ze overgaan tot behandeling. Zo hoorden we een verhaal dat mensen soms een koe moeten betalen (wat haast niet te doen is).

Aan de andere kant vertelden Letty en Martha het verhaal dat de regering bezig is om 2 sangoma ’s uit de buurt te leren dat HIV echt een ziekte is en dat ze moeten doorverwijzen naar de klinieken. Dat gebeurt nu ook (ze brengen de patiënten zelf), maar het sterke vermoeden is er dat ze dat vooral doen om zelf de eer op te strijken als de patiënt weer beter wordt. Zij hebben er dan immers maar eventjes voor gezorgd dat ze goed hebben doorverwezen!

Maatschappelijk werk

De regering van Zuid-Afrika heeft ook in dit gebied een aantal maatschappelijk werkers in dienst. Via hen ondersteunt de regering deze arme en vaak werkloze bevolking. De mensen krijgen dan een voedselbon van 700 Rand die alleen bij bepaalde supermarkten kan worden ingeleverd. Zo wordt voorkomen dat ze voor dit geld andere dingen kopen.

Deze maatschappelijk werksters dragen veel verantwoordelijk. Zo zijn er in de omgeving geen weeshuizen, in plaats daarvan hebben de social workers de taak gekregen deze ouderloze kinderen te begeleiden en op te voeden.

Geestelijke verzorging

Letty heeft naast haar verpleegstersopleiding ook een theologische graag gehaald bij Mukhanyo. Terwijl de veldwerkers de mensen thuis bemoedigen vanuit de Bijbel geeft Letty in de kliniek de geestelijke verzorging. Ook komen er pastors vanuit de kerken in de omgeving. Wat heel bijzonder is, is dat een ex-patiënt elke vrijdag in de kliniek komt om met de patiënten individueel uit de Bijbel te lezen, met hen te bidden en hen te bemoedigen. Elke zondag wordt er voor alle medewerkers en patiënten een kerkdienst gehouden.

Nadat we nog een rondleiding door de kliniek en door de ernaast gelegen groentetuin hebben gekregen vertrekken we, erg onder de indruk van het prachtige werk wat Nakekela doet in dit gedeelte van het land, waar maar liefst één op de drie bewoners besmet is met het HIV-virus.

Verre Naasten

Via deze reisblog zijn verschillende reizigers te volgen die via of namens Verre Naasten buitenlandse mission-partners en -projecten bezoeken. Denk bijvoorbeeld aan: lokale kerken die hun mission-gebied bezoeken, uitwisselingsreizen van scholen en inspiratiereizigers. Deel mee in hun reiservaringen en laat je inspireren door wat er wereldwijd wordt gedaan rondom mission! Geef je op voor de nieuwsbrief en blijf zo op de hoogte van de laatste updates van de reizigers.